Σεισμός, τσουνάμι, απειλή πυρηνικής έκρηξης: Εδώ και τρεις μέρες, όλα τα τηλεοπτικά κανάλια παγκοσμίως, ιδιαίτερα το BBC και το CNN, πληροφορούν συνεχώς το κοινό για την εξέλιξη της τραγωδίας που διαδραματίζεται στην Ιαπωνία.

Ads

Του Franck Nouchi, από την εφημερίδα Le Monde, στις 15/03/2011

Πρόκειται για μια σειρά μεγάλων καταστροφών, που θυμίζουν αυτό που συνέβη στη Λισαβόνα την 1η Νοεμβρίου του 1755. Ένας ισχυρός σεισμός (περίπου 8,5 με 8,7 ρίχτερ) έπληξε την πόλη, καθώς και μέρος της Ευρώπης και της βορειοδυτικής Αφρικής. Ακολούθησε μεγάλη τρικυμία, με παλιρροϊκά κύματα ύψους 5-20 μέτρων, που κατέκλυσαν όχι μόνο τη Λισαβόνα αλλά και ορισμένα νησιά της Καραϊβικής και της Αγγλίας.

Στη συνέχεια, μια τεράστια πυρκαγιά που διήρκεσε 3 μέρες, κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης, που τώρα είναι η πρωτεύουσα της Πορτογαλίας. Καταγράφηκαν πάνω από 60.000 θάνατοι. Ένα χρόνο αργότερα, το 1756, ο Βολταίρος έγραψε ένα ποίημα για την καταστροφή της Λισαβόνας. Αποδομούσε τις αισιόδοξες θέσεις του φιλόσοφου Leibniz, σύμφωνα με τις οποίες ο κόσμος είναι φτιαγμένος από το Θεό και είναι οργανωμένος από τη θεϊκή βούληση με τέτοιο τρόπο, ώστε ένα αναγκαίο κακό να αντισταθμίζεται κατ’ αναλογία από ένα καλό πάντοτε πολύ μεγαλύτερο.

Τι λέει ο Βολταίρος: «Εξαπατημένοι φιλόσοφοι που φωνάζετε ‘όλα είναι καλά’/ Βιαστείτε, συλλογιστείτε αυτά τα φοβερά χαλάσματα/ Αυτά τα συντρίμμια, αυτά τα θραύσματα, αυτές τις άτυχες στάχτες, / Αυτές τις γυναίκες, αυτά τα παιδιά που σωριάζονται το ένα πάνω στο άλλο, / Σε αυτά τα σπασμένα μάρμαρα αυτά τα σπασμένα μέλη./ Εκατό χιλιάδες άτυχοι που τους ρούφηξε η γη (…)/ Στα ουρλιαχτά από τις φωνές τους που σβήνουν, / Στο τρομακτικό θέαμα της τέφρας τους που καπνίζει,/ Θα πείτε: ‘Αυτό είναι το αποτέλεσμα των αιώνιων νόμων/ Που από ένα Θεό ελεύθερο και καλό δείχνουν την επιλογή ’;/ Θα πείτε, βλέποντας αυτές τις στρατιές των θυμάτων: ‘Ο Θεός εκδικήθηκε, ο θάνατός τους είναι το τίμημα για τα εγκλήματά τους’;/ Ποιο έγκλημα, ποια αμαρτία έκαναν αυτά τα παιδιά;… ‘Αν είναι εδώ ο καλύτερος από τους δυνατούς κόσμος, τι είναι λοιπόν οι άλλοι;’», έγραψε στο «Candide» ο Βολταίρος, παρατηρώντας την κατεστραμμένη Λισαβόνα. Αυτοί οι στίχοι προκάλεσαν στη συνέχεια έντονες αντιπαραθέσεις.

Ανάμεσα στους φιλοσόφους που αντιτάχθηκαν σε αυτόν, εκτός από τον Καντ, ο διασημότερος ήταν ο Jean-Jacques Rousseau, o οποίος στις 18 Αυγούστου του 1756 έγραψε στην «Επιστολή για την Πρόνοια»: «Δε νομίζω ότι μπορούμε να αναζητήσουμε την πηγή του κακού κάπου αλλού πέρα από τον ελεύθερο άνθρωπο, τον τελειοποιημένο και διεφθαρμένο. Και όσον αφορά στα κακά της φύσης, είναι αναπόφευκτα σε κάθε σύστημα στο οποίο ο άνθρωπος παίρνει μέρος. Τα περισσότερα από τα κακά της φύσης είναι δικό μας έργο. Χωρίς να αφήνετε το θέμα σας για τη Λισαβόνα, συμφωνείστε, για παράδειγμα, στο ότι η φύση δεν συμμετείχε καθόλου στη δημιουργία είκοσι χιλιάδων σπιτιών των έξι ή επτά ορόφων, και ότι αν ο αριθμός των κατοίκων αυτής της μεγάλης πόλης ήταν κατανεμημένος πιο ομοιόμορφα και πιο αραιά, η ζημιά θα ήταν πολύ μικρότερη, ίσως και μηδενική. Πόσοι άτυχοι άνθρωποι χάθηκαν στην καταστροφή αυτή, ο ένας θέλοντας να πάρει ένα ρούχο, ο άλλος τα χαρτιά του, ο άλλος χρήματα;». Υπάρχουν κάποιες διενέξεις των οποίων ο αντίλαλος δεν υποχωρεί ποτέ.